Mijn vader was een kind in de groei in de hongerwinter van 1944/45. Toen hij ging dementeren, alweer jaren geleden, werd eten steeds belangrijker en verloor al het andere aan betekenis. Het hoort bij de overlevingsdrift van onze vroegste levensfase, waarop we bij dementie weer terugvallen. Ziedaar Mens 1.0 die diep in ons allen schuilgaat: de zuigeling, voor wie het gaat om eten, drinken, een droog en warm plekje en veel slaap.

Over die laag ligt Mens 2.0: de peuter die contact legt met de omgeving, met grote ogen en veel kiekeboe. Uit die laag heb ik de verwondering overgehouden en het gevoel voor magie en ritueel, maar ook dat rare idee dat de bliksem het misschien wel op mij heeft gemunt. Vervolgens komt Mens 3.0, de boze kleuter. Die stampt dwars door alle bezweringen heen om zijn dikke ik door te zetten en ‘nee’ te roepen of ‘kan ik zelf wel’. Dat is heel belangrijk om groot en zelfstandig te worden, en soms heb je de energie van deze laag weer nodig als je op je strepen moet gaan staan. Maar wat er gebeurt als je in deze laag blijft hangen, zie je dezer dagen in het Amerikaanse presidentschap..

Daarna komt Mens 4.0, de beginnende scholier voor wie de juf altijd gelijk heeft. Spelregels, gezag, discipline, loyaliteit: het is de laag van de klassieke opvoeding en de traditionele kerk: het moet want het staat er en het hoort zo! Waardevol omdat het je helpt om deelnemer te zijn in een groter geheel, maar het is wel te wensen dat je van hieruit verder ontwikkelt. Dat gaat dan via Mens 5.0, waarbij je kunt denken aan het puberen maar ook aan de kritische vragen van de wetenschap: niet zomaar geloven op gezag, je eigen vragen stellen, kritisch zijn, zelf op onderzoek uit gaan.

En zo gaat het door, fase na fase, en elke fase legt een laag waarop de volgende voortbouwt. Om en om zijn het ik-fasen (waarin je het zelf uitzoekt) en wij-fasen (waarin je sterk aan de anderen hangt). Zo heeft de Amerikaanse ontwikkelingspsycholoog Ken Wilber alweer jaren geleden ons leven in beeld gebracht.

Drie Duitse predikanten die ook psychotherapeut zijn, hebben op basis van dit plaatje het boek God 9.0 geschreven. Ze laten zien dat met elke nieuwe fase in ons leven ook een nieuw Godsbeeld en een nieuwe kwaliteit van geloven ontstaat. Ze laten ook zien dat ‘de kerk’ als instituut wel erg geneigd is om ons in fase 4.0 vast te houden: de schoolse fase waar we luisteren en gehoorzaam zijn en waar lastige vragen maar moeten wachten tot later. En ze laten zien dat het nodig kan zijn om uit de kerk weg te gaan, als je ruimte nodig hebt voor je eigen zoektocht omdat je in een ik-fase terecht bent gekomen. Als je wil dat mensen ooit weer bij het ‘wij’ terecht komen, sta ze dan toe om dat ik-pad te wandelen, want aan het einde ligt een nieuw ‘wij’.

Voor mijn werk in de kerk en voor mijn eigen geloofsweg heb ik veel aan dit boek gehad. Daarom heb ik het vorig jaar in het Nederlands vertaald. Een studiegroep in De Ark heeft me daarbij bijzonder gestimuleerd, zodat het nu voelt als ‘ons boek’. De auteurs hebben de Nederlandse versie in eigen beheer uitgegeven en nu ben ik zomaar opeens (maar met groot plezier) hun distributeur in ons land.

Het is een uitdagend boek. Misschien ga je het griezelig vinden, als het in geloofszaken verder gaat dan waar jij je vertrouwd bij voelt. Dan moet je je vrij voelen om het boek weg te leggen. Maar het wekt ook vertrouwen: het laat zien dat de Bijbel en de grote mystieke tradities elke fase serieus nemen. Wees maar gewoon waar je bent in jouw eigen spirituele groeiproces. Laat je niet opjutten of bang maken of afremmen of opsluiten. Maar blijf wel groeien, ruimer worden, als drager van het licht van God.

31 augustus 2018, Piet van Veldhuizen

Het boek God 9.0 is door de auteurs in eigen beheer uitgegeven en is op dit moment alleen te bestellen via het bestelformulier op mijn website (of bij mij persoonlijk).

De oorspronkelijke Duitse editie is verschenen bij Gütersloher Verlagshaus, de Engelse editie is alleen bij de auteurs zelf verkrijgbaar via hun website. Er is ook een editie in het Lets, en er wordt gewerkt aan een Russische versie.

Nieuwsbrief Ark op koers