Een heilig rollenspel
Het is talloze keren afgebeeld op altaarstukken en in kruiswegstaties: een man en een vrouw die bij de gekruisigde Jezus staan. Daarmee wordt een klein tafereel uit het evangelieboek van Johannes in beeld gebracht: Jezus richt zich, kort voordat hij sterft, tot zijn moeder Maria en tot zijn ‘geliefde leerling’. Met zijn woorden wijst hij hen aan elkaar toe als moeder en zoon, en het evangelie zegt: van toen af nam die leerling Maria in huis.
Er is de eeuwen door altijd discussie geweest over wie die ‘geliefde leerling’ was. Hij draagt nooit een eigennaam en komt alleen in het boek van Johannes voor. De meest verbreide gedachte is dat het Johannes zelf is, die zo bescheiden is om zichzelf niet bij name te noemen. Maar ik vind het niet zo bescheiden als je jezelf opvoert als ‘de geliefde leerling’ of ‘de leerling van wie Jezus veel hield’. Natuurlijk is er ook altijd weer gedacht aan een leerling met wie Jezus een bijzondere liefdesrelatie had. Maar dan is de vraag: waarom zonder naam, en waarom vinden we er niets over in de andere evangelieboeken?
Ik denk dat Johannes met de ‘geliefde leerling’ niet één van de twaalf apostelen bedoelt. Johannes schrijft vele tientallen jaren ná de gebeurtenissen rond Jezus, en hij wil zijn lezers er toch zo dicht mogelijk bij hebben. De ‘geliefde leerling’ is niet een van de bestaande leerlingen van Jezus, maar een ‘instapfiguur’ voor de lezer of luisteraar. Jij als lezer bent de geliefde leerling en zo kom je zelf in het verhaal terecht. Daarom ‘weet’ de geliefde leerling soms meer dan de andere leerlingen: hij heeft voorkennis, want hij kent het hele verhaal al. Jij bent de geliefde leerling, en de bedoeling is dat je geen toeschouwer blijft maar erin stapt. Het is geen verhaal over toen en daar, het is een gebeuren van hier en nu.
Kijk nog eens naar het drietal: daar is Jezus in de houding waarin hij is ‘vereeuwigd’: zegenend, open, verwelkomend. Zelfs over zijn beulen heeft hij gezegd: Vader, vergeef het hun, want ze hebben geen idee wat ze doen. Hij is de Christus, de belichaming van Gods royale liefde. Christenen zouden hem moeten navolgen, maar hoe maak je dat ooit waar?
Dan is er Maria, de vrouw die Jezus de wereld in droeg en die zich zodoende met al haar vezels met hem verbond. Als het teveel gevraagd is om Christus te zijn, kunnen we misschien Christusdrágers zijn. Maria staat vanouds voor ‘de kerk’ (niet het instituut maar de gemeenschap) die Gods liefde als een kind in zich draagt, op handen draagt, in het hart draagt.
Vaak is ook dat nog een te grote uitdaging, op het beklemmende af. Daarom ben ik zo blij met die ‘geliefde leerling’. De vraag aan hem is: neem de vrouw die Christus de wereld in droeg, in huis. Herberg de Christusdraagster, bescherm en voed haar, laat haar je moeder zijn. Als ik in een rollenspel zou moeten kiezen wie van de drie ik wilde zijn, zou ik altijd voor die geliefde leerling kiezen: laat mij maar redderen en faciliteren, dat kan ik wel. Dan ben ik niet Christus zelf, ook niet degene die zwanger van hem was, maar ik ben op mij eigen manier goed voor haar en zo ook voor hem. Dat geeft iets meer lucht, ik kan iets meer mezelf blijven – en toch deel uitmaken van het grote verhaal.
En soms, bij momenten, ben ik dan tóch even Christus, of degene die hem draagt. Soms belichaam ik even de liefde van God. Maar in ieder geval staat mijn huis ervoor open, en zal ik er op allerlei manieren het corvee voor doen.
10 april 2022, Piet van Veldhuizen
Gerelateerd:
- Kerk op maat
- Een verruimd en vernieuwd Godsbeeld
- Tomas Dubbelman
- Waar het hart vol van is
- Heb je vijanden lief (maar hoe doe je dat?)
- Kom zelf maar kijken
- Water en wijn
- Liefde, het nu, de neus en de eeuwigheid
- Liefde, o help!
- Bekijk meer columns
