Heb je vijanden lief (maar hoe doe je dat?)
Je naaste liefhebben: dat wordt ergens in het Evangelie het grootste gebod in de wetten van Mozes genoemd. Het wordt gelijkgesteld aan dat andere grote gebod, om God lief te hebben. Dat op zich vind ik heel inspirerend: dat die twee geboden elkaar invullen. Wil je God liefhebben, geef dan om je naaste. Wil je God ontmoeten, neem dan je naaste serieus. Met de ogen van je medemens in nood kijkt de Eeuwige je aan.
Maar er is ook een gebod, niet van Mozes maar van Jezus, om je vijanden lief te hebben. Hij draagt dat zijn leerlingen op in dezelfde toespraak waarin hij ook zegt: als iemand je op de rechterwang slaat, keer hem ook de linkerwang toe; en als iemand je bovenkleed opeist, geef hem ook je onderkleed mee.
Voor de helderheid: ‘liefhebben’ is iets anders dan ‘lief vinden’. Of je iemand lief vindt, daar kun je niet heel veel aan doen – al ontdek je soms de lieve kant van lastige medemensen pas als je tijd hebt genomen en ruimte hebt gemaakt om iemand beter te leren kennen. ‘Liefhebben’ zoals de Bijbel het bedoelt, is in iemands belang handelen. Dus jouw liefdevolle inzet geven, los van de vraag of iemand daar lief op reageert. Zo hebben ouders hun kinderen lief. Je wilt dat het goed met hen gaat en je doet wat jij daaraan kunt bijdragen, ook als ze daar soms niet op reageren zoals je had gehoopt.
Jezus zegt: heb je vijanden lief. Dus: gun ze dat het goed met ze gaat en draag daaraan bij. Daarmee staat Jezus trouwens niet tegenóver Mozes of het Oude Testament. In de wetten van Mozes lees ik: als je de weggelopen ezel van je vijand ziet, breng hem dan terug.
Je vijand: in die oude tijden moet je denken aan mensen in het dorp met wie jouw familie al generaties lang een vete heeft. Mensen die je het leven zuur maken. Het soort buren waar je tegenwoordig de rijdende rechter voor inschakelt. Gun ze dat het goed met ze gaat en draag daaraan bij. Er zijn twee goede redenen voor zo’n gebod.
De eerste reden noemt Jezus in zijn toespraak: de mensen liefhebben die je na aan het hart liggen, dat doet iedereen al. Wil je verschil maken, wil je ruimte maken voor een beetje hemel op aarde, doe dan als God en gun iedereen het goede, inclusief diegenen die het jou niet gunnen. Stap over grenzen heen, doorbreek verwachtingspatronen, durf kwaad met goed te vergelden.
De tweede reden ligt in het verlengde daarvan. Jezus zegt: neem een voorbeeld aan God. Ergens anders zegt hij: ‘Wees volmaakt zoals je hemelse Vader volmaakt is’. Dat woord ‘volmaakt’ moet je niet als ‘perfect’ opvatten, maar als ‘holistisch’. Weest holistisch als God: besef dat alles bij elkaar hoort, alles inclusief de mensen en dingen waarmee jij moeite hebt. Ga voor de beste uitkomst voor het grote geheel. Er is geen delete-knop waarmee je lastige mensen of dingen kunt uitwissen. Je zult het ermee moeten doen, en dan kun je er beter positieve energie in stoppen dan negatieve.
De kern van de zaak is dat je niet handelt vanuit jouw kleine persoontje, maar vanuit het grote hart van God. Daar maak je deel van uit. Je zit niet opgesloten in jouw toevallige situatie. Je bent deel van iets groots en ruims dat alles in liefde wil omhelzen, ook alles wat op het eerste gezicht lelijk en slecht is.
Daarom is ‘heb je vijanden lief’ eerder een aanmoediging dan een wetsregel. Het is een uitnodiging om een heel ruim perspectief tot het jouwe te maken. Het is een geweldig aanbod, een groot geschenk.
13 februari 2022, Piet van Veldhuizen
Dit is een column naar aanleiding van de zondagslezing van 13 februari: Lucas 6:23-38. De aangehaalde tekst van ‘Mozes’ vind je in Exodus 23:4-5. De woorden over ‘wees volmaakt’ vind je in Matteüs 5:48 en dat borduurt weer ook voort op woorden uit de wet van Mozes uit Leviticus 19:2.
Gerelateerd:
- Kerk op maat
- Een verruimd en vernieuwd Godsbeeld
- Een heilig rollenspel
- Tomas Dubbelman
- Waar het hart vol van is
- Kom zelf maar kijken
- Water en wijn
- Liefde, het nu, de neus en de eeuwigheid
- Liefde, o help!
- Bekijk meer columns
