Aan een kiezelstrand op Sardinië kreeg het ons te pakken: stenen stapelen. Niet zoals een bouwvakker het doet, maar zo dat de stenen lijken te spotten met de zwaartekracht. Zie de foto. De rare ervaring is dat het soms een hele tijd niet wil lukken. Je vingertoppen communiceren met drie, vier stenen tegelijk om die denkbeeldige ruggengraat te vinden waarvan elke steen een wervel is. Toe nou, denk je, werk mee! En dan opeens voegen de stenen zich, alsof ze denken: okee dan. De sensatie was niet: Wat kan ik dat goed! Maar eerder: Wat gebeurt hier, dit kan toch niet. Alsof de stenen toch ook een héél klein beetje bezield zijn.

In het binnenland van dat grote eiland vonden we nog veel imposanter stapelwerk. De nuragische cultuur heeft tussen 3500 en 3000 jaar geleden wel zevenduizend stenen burchten laten verrijzen, verspreid over heel Sardinië. Allemaal gestapeld, met torens tot twintig meter hoog, drie verdiepingen met koepelkamers, uitstulpende torentransen, en dat helemaal zonder cement of leem. Nu vind je alleen nog de restanten, vaak nog indrukwekkend genoeg, en in het museum zie je de bronzen schaalmodellen die ze ook maakten, klein als speelgoed – waardoor we gelukkig weten hoe de grote burchten er hebben uitgezien. Die nuragische mensen moeten een geweldige voeling met de stenen hebben gehad, en gevoel voor de balans tussen zwaarte en lichtheid. Ik zie ze niet alleen zwoegen en sjouwen maar ook spelen met hun stenen, net zolang tot de stenen meedoen en het bijna-onmogelijke laten gebeuren.

Zonder de zwaartekracht zou het niet gaan. Dat vind ik mooi: het gaat hemelwaarts, tegen de valrichting in, dankzij de zwaartekracht. Het evenwicht waarmee je je opricht of waarmee je de volgende steen laat balanceren, weer een trede dichter bij de hemel, moet het niet hebben van gewichtsloosheid maar van zwaarte.

Daar moet ik ook aan denken bij de Bijbeltekst van deze zondag: Openbaring 4. Dat gaat over de hemel, de ontastbare werkelijkheid die in alle opzichten boven ons uit gaat. Maar om daar een voorstelling van te maken, heb je tastbare beelden nodig, beelden van hier beneden. Edelstenen, goud, dierwezens, fakkels, kristal. Dat is, als je het zou moeten klaarzetten, een enorm gewicht aan materiaal en een aanslag op de lichtheid van het totaalbeeld. Het kan niet anders: alle voorstellingen over de hemel komen van de aarde. Het onvoorstelbare kun je alleen aanduiden in voorstelbare termen.

Zonder zwaartekracht kun je niet opstaan. Meditatie begint niet met zweven maar met aarden, gronden, goed zitten, in je lichaam zijn. Er is geen hemel zonder aarde. Maar het omgekeerde is even waar, geloof ik: er is geen aarde zonder hemel. Onze zware werkelijkheid is gevat in iets zoveel ruimers, groters, lichters. Dat is de stralende boodschap van Openbaring 4. De zwaartekracht die ons aan de aarde kluistert, is de kosmische danspartner van een goddelijke lichtheid die alles vleugels geeft. Ga ook eens kiezels stapelen, dan zul je ontdekken wat ik bedoel.

4 november 2018, Piet van Veldhuizen

Zie hier de links voor een reconstructie van een nuragische burcht, een beeld van de restanten zoals we ze nu nog aantreffen, en beelden van bronzen en stenen schaalmodellen die de Nuragiërs zelf hebben gemaakt.

Nieuwsbrief Ark op koers