Een verruimd en vernieuwd Godsbeeld
Dit is een column die ds. Piet van Veldhuizen schreef voor de nieuwsbrief van uitgeverij Skandalon die op 13 mei verscheen. Zie ook het nieuwsbericht op deze website.
Toen ik het Duitse origineel van het boek Grenzeloos God las, drong bij heel veel passages de gedachte zich op: dit had ik zelf willen schrijven. Misschien niet eens voor een lezend publiek, maar voor mezelf, om mijn gedachten over God en wereld, geloof en traditie helder op een rijtje te krijgen. Het vertalen van zijn boek in het Nederlands heb ik als zo’n denkoefening ervaren. Wat ook bijzonder was: een kring van mensen uit mijn kerkgemeenschap las de vertaalde hoofdstukken mee, zodat we al gaande met elkaar konden bespreken wat ons aansprak of waar we het benauwd van kregen. Per saldo was de lectuur voor de meeste kringleden een bevrijdende ervaring: alsof het geloof werd uitgepeld uit oude korsten die niet meer ademen.
Drie levensgebieden wil ik tegelijkertijd serieus kunnen nemen: een wetenschappelijke kijk op de wereld; de religieuze traditie waarin ik sta; en mijn eigen ervaringen met God of met datgene wat alles overstijgt. Die drie gebieden lijken vaak op gespannen voet met elkaar te staan: de religie wil zich onttrekken aan wetenschappelijke kritiek, de wetenschap wil het religieuze wegverklaren, en allebei willen ze hun eigen voorwaarden opleggen aan mijn persoonlijke ervaring met het absolute. Voor wie die spanningsvelden kent, heeft Tilmann Haberer een heerlijk boek geschreven. Er vallen her en der wel heilige huisjes om, je moet misschien wat gelovige bakens verzetten, maar het is een door en door eerlijk verhaal waarin ook zoiets als geloofswarmte voelbaar blijft.
Haberer publiceerde eerder samen met twee vakgenoten het boek Gott 9.0, waarvan ik vijf jaar geleden de Nederlandse vertaling maakte (God 9.0, door de auteurs in eigen beheer uitgegeven). Dat boek beschrijft een soort ontwikkelingspsychologie van het geloof in negen stadia of lagen, waarin telkens het wereldbeeld en Godsbeeld vernieuwd en verruimd wordt. Alsof je telkens een oude religieuze huid moet afwerpen – met dit verschil dat al die oude mantels als onderlagen met je meegaan en beschikbaar blijven. Het ontwikkelingsmodel stamt van Ken Wilber en wordt ook in Spiral Dynamics gebruikt, maar Haberer en zijn mede-auteurs weten het heel herkenbaar toe te passen op geloof, kerk en traditie. Voor mij was het een groot feest van herkenning, en ook dat vertaalproject werd door een studiekring in mijn kerk meebeleefd. Interessant vind ik dat God 9.0 aanvankelijk vooral aftrek vond bij coaches, therapeuten en rooms-katholieke ordezusters en -broeders.
Nu, in Grenzeloos God, schrijft Haberer in toegankelijke taal een ‘integrale theologie’ – dat zou in termen van Spiral Dynamics een ‘gele theologie’ zijn en in termen van God 9.0 een theologie 7.0, voorbij aan de hopeloze tegenstelling tussen wetenschap die alle betovering wegverklaart en geloof dat mordicus vasthoudt aan de traditie. Hij weet daarbij ook nog contact te leggen met denkers uit de eerste eeuwen van het christelijk geloof, de tijd dus voordat de kerk een geharnaste organisatie werd.
In de mainstream christelijke traditie hebben angst en exclusiviteit altijd weer een grote rol gespeeld: als je de waarheid van de kerk niet volgt, loopt het slecht met je af. Haberers integrale theologie wil elke reden voor zulke angst wegnemen, en maakt ook helder waarom het niet nodig is om de ‘enig ware godsdienst’ aan te hangen.
Haberer staat in de mooie lutherse traditie. Wat ik als calvinist een beetje bij hem mis, is de diepe affiniteit met joodse theologie en de creatieve omgang met de Hebreeuwse Bijbel waarvan ik genoot toen ik jaren geleden Jonathan Sacks vertaalde. Gelukkig is die ook bij Skandalon te krijgen. Het advies is dan ook: neem altijd meer dan één boek mee op vakantie!
Gerelateerd:
- Kerk op maat
- Een heilig rollenspel
- Tomas Dubbelman
- Waar het hart vol van is
- Heb je vijanden lief (maar hoe doe je dat?)
- Kom zelf maar kijken
- Water en wijn
- Liefde, het nu, de neus en de eeuwigheid
- Liefde, o help!
- Bekijk meer columns
