Meer tussen hemel en aarde (25): Aandachtsveld
Vandaag is de vierde Paaszondag, die ook wel ‘Zondag van de Goede Herder’ wordt genoemd. Omdat de klassieke zondagslezingen uit de Bijbel over dat oeroude beeld gaan: van de relatie tussen schapen en hun herder en tussen schapen onderling. Kuddementaliteit – dat is in ons spraakgebruik niet zo’n positief begrip, omdat we dan denken aan domweg meehobbelen en meemekkeren met de goegemeente. Maar een echte kudde is een kostbare samenlevingsvorm met een zinnige rolverdeling waarin geen kuddedier zonder verantwoordelijkheid is. En een echte herder, zoals Huug Hagoort uit Ottoland, werkt met de kracht van dat sociale netwerk.
Vandaag hebben we in De Ark een paar lammeren uit de kudde van Huug te gast. Dat is leuk voor de kerkgangers en vooral voor de kinderen. Maar het is meer dan dat. Tweemaal eerder hebben we lammeren in een kerkdienst gehad, en voor mijzelf, als ik vlakbij die dieren sta en mijn verhaal houd, is het vooral een oefening in aandachtig samenzijn. Want net als heel jonge kinderen (zoals de dopelingen van vorige week) zijn lammeren ó zo gevoelig voor concentratie en sfeer. Als de aandacht in de kerk alle kanten op vliegt, zijn lammeren en babies onrustig. Als de aandacht gebundeld en verstild is, worden ze er stil en rustig van.
Zo gaat het ook in deze vijfentwintigste column weer over aandachtige waarneming: in mijn beleving de religieuze levenshouding bij uitstek. De lammeren zijn in de dienst een graadmeter van onze eigen concentratie, onze eigen aandachtige verstilling. Ze zijn ‘ingetuned’ op het gemeenschappelijke aandachtsveld. In de natuurkunde kennen we diverse soorten ‘velden’: elektrische en magnetische velden, gravitatievelden – je kunt ze niet zien maar je kunt ze wel meten. De sfeer in een groep, de intensiteit van aandacht, kun je ook ervaren als een veld. Met je ogen dicht kun je de rust of de onrust registreren. Dieren en babies zijn daar gevoeliger voor dan de meesten van ons met al dat eelt op onze ziel.
Een van de boeken waarvan ik het allermeest heb genoten, heeft als titel Honden weten wanneer hun baas thuiskomt, van de Engelse bioloog Rupert Sheldrake. Het is een onderzoek naar de telepathische gevoeligheid van huisdieren. Toen ik het voor het eerst las, was het één feest van herkenning. Het beschrijft de bijzondere fijngevoeligheid van dieren, die niet alleen neerkomt op een goede neus of gespitste oren, maar vooral op intunen op een gemeenschappelijk veld van aandacht. Het deed me denken aan de poes die we ooit hadden, die me kwam troosten als ik me niet lekker voelde: dan had ze plotseling aandacht voor me. Of aan dat bijzondere voorjaar twintig jaar geleden, toen een familie koolmeesjes me hielp om een periode door te komen waarin ik erg terneergeslagen was – zie de link naar het verhaal hieronder.
Vorige week ging het over Genesis 2, het Bijbelse verhaal over de schepping van de mens en de dieren. Op zoek naar een partner keek de eerste mens alle dieren diep in de ogen, en God was benieuwd wat hij van ieder dier zou zeggen. We delen een gemeenschappelijk aandachtsveld, en geen dier is daarvoor zó afgestompt als de mens met al zijn drukte. Vandaar dat ik geneigd ben om de lammeren in de kerkdienst heel serieus te nemen.
22 april 2018, Piet van Veldhuizen
Voor het verhaal over de koolmezen zie http://www.woordenmetzielenzin.nl/PDFs/2012-BN.pdf, paragraaf 12 op pagina 12.
Het boek van Rupert Sheldrake is in het Nederlands alleen tweedehands te verkrijgen. De Engelse oorspronkelijke versie wordt geregeld herdrukt.
De schaapskooi van Huug en Cocky Hagoort vind je op www.schaapskooiottoland.nl.
Gerelateerd:
- Kerk op maat
- Een verruimd en vernieuwd Godsbeeld
- Een heilig rollenspel
- Tomas Dubbelman
- Waar het hart vol van is
- Heb je vijanden lief (maar hoe doe je dat?)
- Kom zelf maar kijken
- Water en wijn
- Liefde, het nu, de neus en de eeuwigheid
- Bekijk meer columns
