Meer tussen hemel en aarde (46) – Stilte
Stiltes zijn er in soorten en maten. Het kan weldadig stil zijn of akelig stil. Er kan een beklemmende stilte hangen of een vredige. Tot nog toe heeft niemand een veldgids gemaakt die helpt om alle soorten stilte uit elkaar te houden. Hoe zou je ze moeten ordenen? Op kleur, op klank, op uur van de dag of de nacht? Of hoort een stilte allereerst bij degene die haar ervaart – zodat de een beklemmend kan vinden wat de ander weldadig vindt? Of nog gekker, dat de een iets stilte noemt wat voor de ander herrie is?
Dit weekeinde hadden we in De Ark onze maandelijkse stiltemeditatie. Dat is één uurtje op de zaterdagmorgen. We zitten in een carré tegenover elkaar, op een matje, een krukje of een stoel. In het midden staat de zandloper die tweemaal een halfuur loopt, en tussendoor brengen we even het bloed weer aan het stromen met een bewegingsoefening. Zelf zwijgen we, maar het gebouw maakt des te meer geluid: wind om de hoeken, tikkende leidingen, krakende platen. En van binnen komen bij iedereen de stemmen of de beelden: er klopt van alles op de deur van je stilzwijgen.
Met name oudere gemeenteleden zeggen, als ik erover vertel: ‘Ik moet er niet aan denken!’ Dat vind ik bijzonder, want dat zijn de mensen die elke week moeiteloos een kerkdienst van ruim een uur uitzitten. En vaak zijn ze thuis ook veel stilte gewend. Maar stil zijn zonder afleiding, en elkaars stilte versterken door het samen te doen, dat is blijkbaar nog heel iets anders.
Vandaag lezen we in de kerkdienst over Jezus in de woestijn. Hij zoekt de stilte op voordat hij als prediker en genezer het land in trekt. Veertig dagen is hij in de stilte. Het verhaal zegt dat de duivel hem op de proef stelt, als een stem die hem aan het wankelen wil brengen, die hem ondermijnt. Volgens mij kent iedereen dat die in de stilte terecht komt. Dan komen alle spoken en demonen, twijfels en zorgen en vragen op je af, ze doemen op in je hoofd en je hart.
Misschien is wel het bijzondere van Jezus in dat verhaal, dat hij niet een groot gevecht met de duivel aangaat. Hij slaat er niet op los, hij gaat geen enorm debat aan, hij doet geen bezweringen. Hij stopt er ook zijn oren niet voor dicht en zoekt geen afleiding. In feite zegt hij eenvoudig ‘nee’ tegen elke opmerking die hem onderuit wil halen. Dan komt vanzelf de volgende ondermijnende gedachte en ook daar zegt hij ‘nee’ tegen. Totdat ze allemaal geweest zijn. Het verhaal eindigt met de droge opmerking: ‘Toen liet de duivel hem voor enige tijd met rust’. Dat is het einde van de retraite: alles wat je van je eigen spoor wil afhalen, is langsgekomen, je hebt het opgemerkt, er nee tegen gezegd en het weg laten gaan. Eindelijk rust – voor een poosje.
De kerkdienst van vandaag is een ‘dertigersdienst’, gericht op de generatie die het meest onder druk staat van agenda’s, verplichtingen, verwachtingen. Ook van ieders eigen verwachtingen, want het is een generatie die de lat voor een geslaagd leven erg hoog legt. Het is eigenlijk een drama: we hebben meer vrijheid en mogelijkheden dan ooit, maar dat heeft ons blijkbaar geen rust gebracht. Dertigers lopen zichzelf voorbij, met hun social media-netwerk moeten ze overal te gelijk zijn, en de lijstjes van dingen die je toch een keer gedaan moet hebben, zijn eindeloos. Laat Jezus nou ook een dertiger geweest zijn. Hij had een uitermate productief leven waarin liefde en compassie vrij konden stromen. Maar daar was wel die veertigdaagse netwerkvrije ruimte voor nodig. Welkom in de stilte!
Zondag 10 maart, Piet van Veldhuizen
Het verhaal over Jezus in de woestijn lezen we uit Lucas 4, 1-13.
De afbeelding toont een acrylverf-schilderij van Mahesh Sharma getiteld ‘Silence’, te vinden op de website van Amazon India
De geluiden van de stilte komen mooi uit in de film ‘Into Great Silence’ (Le Grand Silence) van Philip Gröning uit 2015, over het zwijgende leven van de kartuizer monniken in La Grande Chartreuse. Zie de Nederlandse trailer.
Gerelateerd:
- Kerk op maat
- Een verruimd en vernieuwd Godsbeeld
- Een heilig rollenspel
- Tomas Dubbelman
- Waar het hart vol van is
- Heb je vijanden lief (maar hoe doe je dat?)
- Kom zelf maar kijken
- Water en wijn
- Liefde, het nu, de neus en de eeuwigheid
- Bekijk meer columns
